Κομμένο
- by Γιώτης Ευστάθιος
-
Εμφανίσεις: 1915
Τοπική Κοινότητα Κομμένου
Το Κομμένο Άρτας είναι ένα χωριό στην άκρη του Αμβρακικού και συνορεύει με τον πρωην Δήμο Αράχθου. Μαζί με τον οικισμό Νέο Συνοικισμό αποτελούν την Κοινότητα Κομμένου. Με βάση το Πρόγραμμα Καλλικράτης, από την 1η Ιανουαρίου 2011 η Κοινότητα Κομμένου έχει συγχωνευθεί στον Δήμο Νικολάου Σκουφά. To Κομμένο θα αποτελεί την ιστορική έδρα του νέου
δήμου.
Το Κομμένο είναι έδρα κοινότητας από το 1912. Υπαγόταν αρχικά σε αυτό οι Συκιές, το Τσουπί και η Κόπραινα. Το 1929 αποσπάστηκαν από το Κομμένο και αποτέλεσαν την κοινότητα Συκεών.
Κομμένο ΆρταςΙστορία
Το 1696, το Κομμένο, μαζί με τα χωριά Συκιές, Κόπραινα, Αλήμπεη, που λέγεται σήμερα Ψαθοτόπι, καθώς και με τα χωριά Ηλιάσπεη, Βρύση και Σκάλωμα που δεν υπάρχουν σήμερα πλήρωναν εκτός από τη δεκάτη προς τους Τούρκους κατακτητές και φόρο υποτελείας στους Ενετούς και συγκεκριμένα 60 ρεάλια το χρόνο. Το φόρο αυτό τον πλήρωναν θεληματικά οι τότε κάτοικοι του Κομμένου, για να τους προστατεύουν οι Ενετοί από τους πειρατές οι οποίοι, με τις επιδρομές τους στην περιοχή της Αρτας, λεηλατούσαν τα χωριά, φτάνοντας μέχρι και τα πιο ορεινά. Όπως και για τα άλλα χωριά του νομού έτσι και για το Κομμένο, ο φόρος αυτός μαρτυρεί ότι οι κάτοικοί του υπέφεραν πολύ εκείνα τα χρόνια από τους πειρατές, οι οποίοι εκτός από την λεηλασία, σκότωναν, βίαζαν και αιχμαλώτιζαν άτομα για να πάρουν λύτρα. Οι Τούρκοι κατακτητές είχαν ανεχτεί το φόρο αυτόν προς τους Ενετούς, γιατί δεν είχαν φαίνεται ικανές δυνάμεις για να προστατέψουντην περιοχή από τους κουρσάρους.
Το 1881 λειτουργούσε στο χωριό ένα γραμματοδιδασκαλείο β τάξης, που φοιτούσαν 60 μαθητές. Δίδασκε σε αυτό ενας δάσκαλος που τον πλήρωναν οι Κομμιώτες.
Το 1884 το Κομμένο αριθμούσε 60 και πλέον οικογένειες. Εκκλησιάζονταν στην εκκλησία Κοιμήσεως της Θεοτόκου που σώζεται μέχρι και σήμερα, Η εκκλησία αυτή κτίστηκε το 1814 και λειτουργούσαν τρεις ιερείς.
Στα ανατολικά του χωριού υπήρχε ο Ναός της Αγ. Παρασκευής κατεστραμμένοςπου ανήκε στην Μητρόπολη Αρτας. Ακόμη υπήρχε και άλλη εκκλησία πιο παλιά, της Μεταμόρφωσης που ανήκε στην οικογένεια των Μισσαίων από Ιωάννινα. Βρισκόταν κοντά στο Παλαιοχώρι, παλιά θέση του Κομμένου που ονομαζόταν και Αγγουρομέτσι.
Το ολοκαύτωμα του Κομμένου 16 Αυγούστου 1943
Στις 24 Απριλίου 1941 η στρατιωτική ηγεσία της Ελλάδας υπέγραψε την παράδοση της χώρας στο ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας και το φασιστικό της Ιταλίας. Στις 30 Απριλίου γερμανικά άρματα μάχης μπαίνουν στην Αθήνα. Η Ελλάδα βρίσκεται υπό την κατοχή των Γερμανών, των Ιταλών και των συμμάχων τους Βουλγάρων, που διεκδικούν να συμπεριλάβουν στα εδάφη τους την Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία, μαζί με τη Θεσσαλονίκη.
Το 1942 όσο, πολύ περισσότερο, το 1943 εντείνεται ο απελευθερωτικός και ο αντιστασιακός αγώνας με σαμποτάζ, με συγκρούσεις μεταξύ ανταρτών και κατακτητών, με εκτελέσεις Γερμανών στρατιωτών και αξιωματικών, με δημιουργία ελεύθερων ζωνών τόσο στην πρωτεύουσα όσο και στις ορεινές, κατεξοχήν, περιοχές, με προκηρύξεις, με απεργίες, με ίδρυση οργανώσεων νέων, με ραδιοφωνικά μηνύματα, με την τέχνη. Το Γερμανικό μέτωπο αρχίζει να καταρρέει.
Μπροστά στη νέα αυτή κατάσταση οι Γερμανοί θέτουν σε εφαρμογή, ανάμεσα στ' άλλα, και τη χιτλερική αρχή της «αλληλέγγυας ευθύνης», εκτελώντας για κάθε σκοτωμένο συμπατριώτη τους εκατό άμαχους. Παράλληλα, επειδή αδυνατούν να συγκρουστούν με τους αντάρτες και να τους εξοντώσουν, στρέφονται εναντίον πόλεων και χωριών και διαπράττουν φρικιαστικά εγκλήματα, μετατρέποντάς τα σε ολοκαυτώματα, με στόχο να κάμψουν το αγωνιστικό και αντιστασιακό φρόνημα των Ελλήνων. Σκοπός τους ήταν να διαλύσουν τις αντιστασιακές οργανώσεις και με τα αντίποινα για τις απώλειές τους να σπείρουν τον τρόμο στις πόλεις και τα χωριά, έτσι ώστε να σβήσει κάθε εστία αντίστασης.
Στις 12 Αυγούστου, λίγο πριν το μεσημέρι, ένα γερμανικό αυτοκίνητο έφτασε στο Κομμένο, για να ερευνήσει αν πράγματι στο Κομμένο δρούσαν ομάδες ανταρτών, όπως έλεγαν οι πληροφορίες που είχαν συλλέξει. Φαίνεται πως οι γερμανικές αρχές γνώριζαν πως στην περιοχή του Κομμένου λάβαινε χώρα ένα ιδιότυπο είδος εμπορίου. Έμποροι μετέφεραν με τις βάρκες τους λάδι, πατάτες, σταφύλια κλπ. και τα προωθούσαν στους πληθυσμούς των χωριών που γειτόνευαν με τον ποταμό Άραχθο, στις όχθες του οποίου αγκυροβολούσαν και διανυκτέρευαν. Ένα μέρος από τα προϊόντα τους κατέληγε στους αντάρτες, είτε με αμοιβή είτε με εξαναγκασμό. Τη μέρα και την ώρα εκείνη στην πλατεία του χωριού αντάρτες του Ε.Δ.Ε.Σ. και του Ε.Λ.Α.Σ. είχαν στήσει τα όπλα τους και κάθονταν κάτω απ' τα δέντρα. Όταν οι Γερμανοί αξιωματικοί βρέθηκαν μπροστά στην εικόνα αυτή, έκαναν αμέσως στροφή και έφυγαν από το χωριό, με τη βεβαιότητα πως οι πληροφορίες τους ήταν βάσιμες και αναμφίβολες.
Οι αρχές διαβεβαίωσαν τον πρόεδρος της κοινότητας Λάμπρο Ζορμπά πως το χωριό του δεν είχε να φοβηθεί τίποτε, γιατί οι αντάρτες δεν ήταν κάτοικοι του Κομμένου. Στις 15 Αυγούστου, ημέρα της Κοίμησης της Παναγίας Θεοτόκου, γιόρταζαν το πανηγύρι τους.
Τα χαράματα, ωστόσο, της 16 Αυγούστου εκατό άντρες του 12 λόχου του 98 Γερμανικού Συντάγματος, το οποίο έδρευε στην περιοχή της Φιλιππιάδας, μια μικρή κωμόπολη 10 περίπου χιλιόμετρα Βόρεια της Άρτας, σταθμεύουν έξω από το Κομμένο. Αποστολή του 12 λόχου ήταν η εξόντωση των ανταρτών που δρούσαν στην περιοχή και η εξαφάνιση του χωριού που τους υποστήριζε και τους προμήθευε με τρόφιμα και άλλα απαραίτητα για την αντίστασή τους εναντίον των Γερμανών. Διοικητής του 98 Συντάγματος ήταν ο συνταγματάρχης Γιόζεφ Ζάλμινγκερ, που παινευόταν πως μετέτρεψε το 98 σε σύνταγμα για τον Χίτλερ. Αυτός την προηγούμενη μέρα συγκέντρωσε τους γερμανούς στρατιώτες για να τους ανακοινώσει πως Γερμανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν στο Κομμένο και όφειλαν, γι' αυτό, να δράσουν αμέσως για σκληρά μέτρα εναντίον των ανταρτών και ξεκλήρισμα του χωριού που είχαν το λημέρι τους.
Διοικητής του 12 λόχου ήταν ο υπολοχαγός Ρέζερ, πρώην στέλεχος της νεολαίας του Χίτλερ. Οι στρατιώτες ήταν στο σύνολό τους κληρωτοί.
Με την ανατολή του ήλιου, αφού πρώτα πήραν το πρωινό τους και κύκλωσαν το χωριό, οι μονάδες εφόδου έλαβαν με δύο φωτοβολίδες το σύνθημα και άρχισαν να βάλλουν με όπλα, με πολυβόλα, χειροβομβίδες και όλμους. Δεν άφηναν τίποτε όρθιο. Έκαιγαν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους και σκότωναν με μιαν απερίγραπτη αγριότητα άντρες, γέροντες, γυναίκες και παιδιά. Ακόμη και μωρά. Ολόκληρες οικογένειες κάηκαν ζωντανές μέσα στα σπίτια τους, πριν ακόμη ξυπνήσουν και καταλάβουν τι γίνεται γύρω τους. Άλλοι έτρεχαν στους δρόμους να σωθούν και έπεφταν από τις σφαίρες που θέριζαν το χωριό. Ανθρώπινα σώματα κόπηκαν στα δυο ή διαλύθηκαν και δε βρέθηκαν ποτέ. Φαίνεται πως η διαταγή ήταν σαφής: να μη μείνει τίποτε ζωντανό σ' ένα χωριό που αποτελούσε φωλιά των ανταρτών.
Έξι ώρες κράτησε η σφαγή. Δρόμοι, αυλές, καμένα σπίτια, κήποι, χαντάκια, η πλατεία, ολόκληρο το χωριό γέμισε πτώματα, που μερικά έμεναν άθαφτα για αρκετές μέρες, αφού δεν απέμεινε κανείς ζωντανός απ' τους συγγενείς για να τους θάψει. Πρόχειρα και στον τόπο ακριβώς της σφαγής άνοιξαν λάκκους κι έριξαν τους νεκρούς μέσα, για να μην τους φάνε τα σκυλιά και τα όρνια και να μην πέσουν αρρώστιες αγιάτρευτες στο χωριό. Όσοι σώθηκαν έπρεπε ν' αντέξουν και ν' αφήσουν γι' αργότερα τα δάκρυα και τον πόνο.
Μέσα σ' ένα πρωί το Κομμένο μέτρησε 317 θύματα μιας θηριωδίας και μιας βαρβαρότητας που δεν την αντέχει ακόμη και να την ακούει κανείς. Εξοντώθηκαν 20 οικογένειες, εκτελέστηκαν 97 νήπια και παιδιά ηλικίας έως 15 ετών, θανατώθηκαν 119 γυναίκες.
Το Κομμένο το εκτέλεσαν εν ψυχρώ οι ναζί και το παρέδωσαν στις φλόγες χωρίς έλεος. Η τραγική σελίδα του Κομμένου μένει ζωντανή και καίει άσβηστη φλόγα στη μνήμη των 100 περίπου κατοίκων του που έζησαν τη φρίκη και βρίσκονται ακόμη στη ζωή. Το Κομμένο είναι μια διαρκής καταγγελία της βίας και της βαρβαρότητας.
Πληροφορίες
Το Κομμένο είναι σχεδόν παραθαλάσσιο χωριό της άλλοτε επαρχίας Άρτας και Τζουμέρκων στο νομό Άρτας, στην αριστερή όχθη του ποταμού Αράχθου και βόρεια του όρμου της (Αλυκής) Κοπραίνης. Σήμερα αποτελεί ομώνυμο κοινοτικό διαμέρισμα, το νοτιότερο του Νομού. Το 1928 αριθμούσε 669 κατοίκους, διέθετε δημοτικό σχολείο, τηλεγραφείο, αστυνομικό σταθμό και τελωνείο γ΄ τάξης. Το 1952 είχε 778 κατοίκους και στην απογραφή του 2001 είχε 760 κατοίκους.
Σύλλογοι
Πολιτιστικός Σύλλογος Κομμένου
Μορφωτικός Σύλλογος Κομμένου
Το Ολοκαύτωμα
Δήμος Νικολάου Σκουφά
Η σφαγή του Κομμένου